محسن نوبخت
چکیده
هدف مقالۀ حاضر، تحلیل انتقادی ساختاری مقالات علمی پژوهشی در حوزۀ تحلیل گفتمان انتقادی است تا تصویری از وضعیت پژوهشهای انجام شده در این حوزه و طرحی برای پژوهشهای آتی ارائه شود. بدین منظور، مقالات چاپ شده در مجلات علمی پژوهشی حوزۀ علوم انسانی با استفاده از روش مرور ساختاری منابع تحلیل شد. در بهمن 1399 کلیدواژۀ «گفتمان ...
بیشتر
هدف مقالۀ حاضر، تحلیل انتقادی ساختاری مقالات علمی پژوهشی در حوزۀ تحلیل گفتمان انتقادی است تا تصویری از وضعیت پژوهشهای انجام شده در این حوزه و طرحی برای پژوهشهای آتی ارائه شود. بدین منظور، مقالات چاپ شده در مجلات علمی پژوهشی حوزۀ علوم انسانی با استفاده از روش مرور ساختاری منابع تحلیل شد. در بهمن 1399 کلیدواژۀ «گفتمان انتقادی» در پایگاه آیاِسسی با قیدهای «تمامی اقلام»، «تا سال 1399»، «زبان فارسی»، «ژورنالهای داخلی» و مقالات «علمی» جستوجو شد. با این قیدها، 451 مقاله استخراج شد و پس ارزبازبینی عنوان، کلیدواژه‌ها و چکیده و در برخی موارد خواندن متن مقالات، 295 مقالۀ مرتبط با «تحلیل گفتمان انتقادی» بهعنوان دادههای تحلیل و جامعۀ آماری پژوهش انتخابشدند. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که بیشترین تحلیلها مربوط به موضوع بازنمایی جنسیت، قدرت و ایدئولوژی در گفتمانهای ادبی (100 مقاله)، مطبوعاتی (66 مقاله) بود و کمترینشان به بازنمایی ایدئولوژی، قدرت و جنسیت در رسانۀ برخط (5 مقاله)، تصاویر (6 مقاله)، گفتمان حقوقی (6 مقاله)، گفتمان ترجمه (7 مقاله)، و درنهایت گفتمان تبلیغات (7 مقاله) اختصاص داشت. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که با توجه به گذشت بیش از دو دهه از طرح تحلیل انتقادی گفتمان در محافل دانشگاهی ایران، لزوم تأسیس مجلهای با موضوع خاصِ گفتمان احساس میشود؛ همکاریهای بینالمللی باید موردتوجه محققان این حوزه قرارگیرد. رویکردهای جدیدی مانند تحلیل چندوجهی و تحلیلهای پیکرهای و روششناسی متناسب با آنها وارد تحلیل انتقادی گفتمان شود؛ گفتمانهایی مانند رسانۀ برخط، متون حقوقی و قانونی میتواند بیشتر موضوعِ تحلیل انتقادی قرار گیرد؛ و در نهایت، با توجه تحولات پیشآمده در روشهای ارتباطی در جامعۀ امروز، روشهای تحقیقی مانند پیکرهای، چندوجهی و روشهای کمّی میتواند موجبات تدقیق یافتههای تحلیلها را فراهم آورد.
