نوع مقاله : مقاله ترویجی
نویسندگان
1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی. تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
2 کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی، دانشگاه شهید بهشتی. تهران، ایران.
چکیده
بکارگیری مهمترین نظریه های روانشناختی در حوزه مطالعه و تحلیل افسانه‌های ایرانی، مطالعه موردی و تحلیل کیفی فیلمنامه اقتباسی از افسانه کهن ایرانی «یوشت فریان» با بهره گیری از دیدگاه های روانشناسانه، هدف این پژوهش است. در این مقاله، درصدد پاسخگویی به این سوالات هستیم: مهمترین ابعاد روانشناختی افسانه ها کدامند؟ در فیلمنامه اقتباسی افسانه ملی یوشت فریان، از دیدگاه روانشناختی، چه ظرفیت هایی برای استفاده مخاطبین، فیلمسازان و فیلمنامه نویسان (بمنظور اقتباس وجود) دارد؟ شیوه پژوهش مقاله توصیفی- تحلیلی است. اما یافته ها یا دستاوردهای پژوهشی آن مبتنی بر شیوه کتابخانه ای است. در مجموع، از منظر روانکاوی، محتوای افسانه ها به دغدغه های اجتناب ناپذیر انسانی می پردازد و مخاطب را در مسیر دست و پنجه نرم کردن با چالشها قرار داده و در چیرگی بر دشواریها یاری میدهد: نکته مهم تر اینکه حیات افسانه‌های ملی با ورود به قالبهای مختلف رسانهای همچنان تداوم پیدا می کند؛ ظرفیت های روانشناختی در فیلمنامه اقتباسی از افسانه یوشت فریان نشان میدهد که برخی از نمادها مانند آنیموس، حالت برون گرایانه آنیما، سایه و نقاب- که شاخصترین نمادها در اقتباس هستند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Psychological Potentials of Persian Myths for Scripting a Screenplay
نویسندگان [English]
- Maryam Jalali 1
- Faeze golkar 2
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Beheshti University. of .Tehran,Iran
2 M.A. in Clinical Psychology, Shahid Beheshti University. of Tehran, Iran
چکیده [English]
The goal of this research is to determine how to apply the most important psychological theories in the field of Persian myth studies & analysis. This is followed by a case study and qualitative analysis of a screen adaptation of ancient Persian myth “Yosht Farian”, utilizing psychological attitudes. This article intends to answer these questions: What are the most important psychological dimensions of myths? What are the potentials of the adapted screenplay of “Yosht Farian” as a national myth for its audience, filmmakers & scriptwriters, in order to help them for adaptation from a psychological point of view? The methodology of this research is descriptive-analysis while applying library study as well. Collectively, from psychoanalysis view, the content of the myth speaks about human’s inevitable obsessions, and puts the audience in a path to tussle with challenges and gives assistance in overcoming the hardships: and of more importance-is the continuation & revival of national myth by entering into different media formats. Psychological potentials of adapted screenplay of “Yosht Farian” shows that some of the symbols like Animus-pretentious mode of Anima- mask & shadow, which are most indicative features in adaptation, are present in this text.
کلیدواژه‌ها [English]
- Psychological analysis
- Ancient Persian Myth
- Yosht Farian Myth
- Cinematic Adaptation
- آریانپور، امیرحسین (1336). «فرویدیسم، تشریح و انتقاد آن». مجلةصدف. 2 و 3. 265.
- -ارشاد، محمدرضا (1386). گسترۀ اسطوره، گفتگوهای محمدرضا ارشاد با ابوالقاسم اسماعیل‌پور، رامین جهانبگلو و.... تهران: هرمس.
- -اسحاقیان، جواد (۱۳۸۴). «گزاره‌های روانشناختی در هزار و یک شب». کتاب ماه هنر. 58-38.
- -اسدپور، هانیه (۱۳۹۱). تصحیح کتاب مرآت‌الاخلاق و تحقیق دربارة آن. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه فردوسی مشهد.
- -امامی، نصرالله (1377). مبانی و روش‌های نقد ادبی. تهران: جامی.
- -امیرقاسمی، مینو؛ و حاجیلو، فتانه (1390). نشانه‌شناسیمناسکگذر. تهران: ستوده.
- -انصاری، بهمن (1397). اساطیر ایرانی. تهران: آرون.
- -بتلهایم، برنو (1389). کاربردهای افسون. (مترجم: کاظم شیوا نظری). تهران: دستان.
- ________ (1392). افسون افسانه‌ها. (مترجم: اختر شریعت‌زاده). تهران: هرمس.
- -بلوم، جرالد اس (1352). نظریه‌هایروانکاویشخصیت.(مترجم: هوشنگ حق‌نویس). تهران: امیرکبیر.
- -بنی‌اسدی، زینب (1397). جنبه‌هایپویانماییاساطیروافسانه‌هایایران. پایان‌نامۀ دکتری رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه شهید باهنر.
- __________ و همکاران (۱۳۹۷). «مؤلفه‌های بیانی انیمیشن و چگونگی اقتباس از قصه‌ها و افسانه‌های ایرانی (بررسی موردی: انیمیشن سینمایی جمشید و خورشید)». مطالعات فرهنگ و ارتباطات. 44. 228-203.
- -بیلسکر، ریچارد (1384). یونگ. (مترجم: حسین پاینده). تهران: طرح نو.
- -جانسون، رابرت (1388). اسطورة جام مقدس: روان‌شناسی کهن‌الگویی انسان امروز. (مترجم: تورج بنی‌صدر). تهران: فرگان.
- -جعفری، محمود (۱۳۶۵). ماتیکان یوشت فریان (متن پهلوی، آوانویس، ترجمه، واژه‌نامه، پیش‌گفتار و پیوست). تهران: فروهر.
- -جقتایی، صادق و انصاری پویا، محمد (1394).«تحلیل کهن‌الگویی داستان زال و رودابه». پژوهشنامة ادب غنایی. دانشگاه سیستان و بلوچستان. 24. 76- 59.
- -حسینی، مریم؛ و شکیبی ممتاز، نسرین (الف). (۱۳۹۳). «اسطورۀ تولد قهرمان». مجلۀ ادب پژوهش. ۲۹. 116-97.
- _______________________ (ب). (۱۳۹۳). «تحلیل روانشناختی دعوت و طلب و نقش آن در آشناسازی و تشرف قهرمان». فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. ۷۶. 50-27.
- ______________________ (۱۳۹۴). «تحلیل روان‌شناسی اسطوره و داستان؛ رویکردی نوین در نقد ادبی». مجلۀ متن‌پژوهی ادبی. ۶۴. 29-8.
- _______؛ و عظیمی، مرضیه (1395). «تحلیل قصۀ پریان ایرانی براساس آرای بتلهایم». فرهنگ و ادبیات عامه. 9. 124-103.
- -حکیم‌آرا، محمدعلی (1388). «روان‌شناسی رسانه با تأکید بر تلویزیون کودک و نوجوان». فصلنامۀ رسانه‌های دیداری و شنیداری. 10. 125-117.
- -خیرآبادی، فؤاد؛ و خیرآبادی، خبات (1396). «جایگاه الگوهای نژادی در ضمیر ناخودآگاه جمعی». رویش روان‌شناسی. 3 (20). 18-7.
- -رشیدپور، ابراهیم (1352). تلویزیون و اطفال. تهران: رادیو و تلویزیون ایران.
- -سرلو، خوان ادواردو (1389). فرهنگنمادها. (مترجم: مهرانگیز اوحدی). تهران: دستان.
- -شجاعی، راحله؛ و تبریزی شهروری، زهرا (1390). «بررسی متن ماتیکان یوشت فریان نسخۀ j3». فصلنامۀ علمی پژوهشی اندیشه‌های ادبی. 10. 206-185.
- -شریعتمداری، محمد ابراهیم (1354). صادق هدایت و روانکاوی آثارش. تهران: پیروز.
- -شمیسا، سیروس (1383). نقدادبی. تهران: فردوس.
- -عباسلو، احسان (1391). «نقد کهن‌الگوگرایانه». مجلة کتاب ماه ادبیات. 182. 90- 85.
- -فروید، زیگموند. (1349). زندگیمنوپسیکانالیز. (مترجم: ابراهیم امانت). تهران: شهریار.
- _________ (1348). موسیوآیینیکتاپرستی. (مترجم: قاسم خاتمی). تهران: پیروز.
- فوردهام، فریدا. (1351). مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. (مترجم: مسعود میر‌بها). تهران: اشرفی.
- _________ (1356). مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. (مترجم: مسعود میر‌بها). تهران: اشرفی.
- -قدوسی، کامران؛ و باغبهادرانی، گیتی (1393). «بررسی کهن‌الگوها در داستان هزار و یک شب نجیب محفوظ». فصلنامة تخصصی زبان و ادب فارسی. 20. 178- 137.
- -کالوین، اس، هال (1375). مبانیروان‌شناسیتحلیلییونگ. (مترجم: محمدحسین مقبل). تهران: مرکز فرهنگی و انتشارات جهاد دانشگاهی.
- -کریمی، رضا؛ و اصغرزاده، محمد (۱۳۹۱). «کودک و رسانه؛ تهدیدها و فرصت‌ها». فصلنامۀ علمی تخصصی کودک، نوجوان و رسانه. ۴. 63-45.
- -کمپبل، جوزف (1389). قهرمانهزارچهره. (مترجم: شادی خسروپناه). تهران: گل آفتاب.
- -گزمه، عاطفه (1390). نقدکهن‌الگوییداستانهایهزارویکشب. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه الزهرا.
- -محجوب، محمدجعفر (1382). ادبیاتعامیانۀایران. تهران: چشمه.
- -مدرسی، فاطمه؛ و ریحانی‌نیا، پیمان (1391). «بررسی کهن‌الگوی سایه در اشعار مهدی اخوان ثالث». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 1. 137- 113.
- -مصداق بهاری، حامد (۱۳۹۰). بررسی کهن‌الگوها در افسانه‌های گیلان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد گروه ایران‌شناسی (گرایش تاریخ). دانشگاه گیلان.
- -ملوین دولاشو، م.لوفلر (1386). زبانرمزیقصه‌هایپریوار. (مترجم: جلال ستاری). تهران: ونوس.
- -مورنو، آنتتونیو (1380). یونگ، خدایان و انسان مدرن. (مترجم: داریوش مهرجویی). تهران: مرکز.
- -میرحیدری، مریم (1396). «افسانه‌های ایرانی و تأثیر روان‌درمانی آن بر کودکان (مطالعة موردی: چهل افسانۀ مشهور ایرانی)». مطالعات ایران‌شناسی. 5. 127-105.
- -واشقانی فراهانی، ابراهیم؛ و همکاران (1396). «تحلیلی بر نقیضه‌پردازی در بازآفرینی روایت اساطیری و حماسی یوشت فریان». پژوهش‌نامۀ ادب حماسی. 1 (23). 179-163.
- -واعظی دهنوی، نجمه؛ و همکاران (۱۳۹۶). «بررسی افسانۀ دژ هوش‌ربا بر مبنای نظریۀ برنو بلتهام». مجلۀ علمی پژوهشی مطالعات ارتباط کودک دانشگاه شیراز. 2 (16). ۱۶۰-۱۴۳.
- -ولک، رنه و وارن، آوستن (1373). نظریۀ ادبیات. (مترجم: ضیاء موحد و پرویز مهاجر). تهران: علمی و فرهنگی.
- -ووگلر، کریستوفر (1387). سفرنویسنده. (مترجم: محمد گذرآبادی). تهران: مینوی خرد.
- -یاوری، حورا (1372). «تأملی در نقد روانشناختی و رابطة روانکاوی و ادبیات ایران». ایران‌نامه. 45. 158-129.
- _______ (1374). روانکاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان. تهران: تاریخ ایران.
- _______ (۱۳۸۷). روانکاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان: از بهرام گور تا راوی بوف کور. تهران: سخن.
- -یزدخواستی، حامد؛ و مولوی، فؤاد (1391). «خوانشی فرویدی از رمان گاوخونی». نقد ادبی. 18. 181-153.
- -یونگ، کارل گوستاو (1389). انسان و سمبل‌هایش. (مترجم: محمود سلطانیه). تهران: جامی.
- ____________ (1377). تحلیل رؤیا. (مترجم: رضا رضایی). تهران: افکار.
- ____________ (1368). چهار صورت مثالی. (مترجم: پروین فرامرزی). تهران: قدس.
- ____________ (1371). خاطرات، رؤیا، اندیشه. (مترجم: پروین فرامرزی). مشهد: آستان قدس رضوی.
- ____________ (1373). روان‌شناسیوکیمیاگری. (مترجم: پروین فرامرزی). مشهد: آستان قدس رضوی.
- ____________ (1387). روحوزندگی.(مترجم: لطیف صدقیانی). تهران: جامی.
-Abraham, Karl (1913). Dreams and legends. Translated by William. A. White. New Yourk.
-Bettelheim, Bruno (2010). The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales. New York: Vintage Books.
-Dorson, J.A (1984). A Dictionary of Litrature Terms. England.
-Dundes, A (1991). Bruno Bettelheim's uses of enchantment and abuses of scholarship. The Journal of American Folklore. 104(411). 74-83.
-Eliade, Micea (1958). Birth and Rebirth and Brothers. New Yourk.
-Freud, Sigmund (1953). The Interpretation of Dreams. London: Hogarth Press.
-Heuscher JE (1974). A psychiatric study of legends and fairy tales: theirorigin, meaning, and usefulness. Charles C Thomas Pub Ltd.
-Jung CG (1958). Psyche and Symbole/ca Selection from the Writings of CG Jung. Edited by Violet S. de Laszlo: Doubleday.
-Kidd Kenneth.B (2011). Freud in Oz: At the Intersections of Psychoanalysis and Children’s Literature. University of Minnesota Press. 1 edition.
-Kiernan, MFT, Bette U (2005). The Uses of Fairy Tales in Psychotherapy – presented at Media in Transition International Conference. Available from: http://betteconsulting.com/the-uses-of-fairy-tales-in-psychotherapy/. Accessed August 21, 2020.
-Walker, S (2010). Young people's mental health: the spiritual power of fairy stories, legends and legends. Mental Health, Religion and Culture. 13(1). 81-92
)