تفاوتهای «خبر جعلی» و «شایعه» از منظر اسناد علمی، کارشناسان و نظریه پردازان ژورنالیسم، خبر و علوم ارتباطات

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد ارتباطات از دانشگاه صداوسیما

2 استادیار دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما

3 دکترای مدیریت رسانه از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

انتشار گسترده «خبر جعلی» ـ خبرهایی که عامدانه، مغرضانه و به‌صورت سازمانی و حرفه‌ای اغلب بر بستر رسانه‌های اجتماعی، جهت فریب کاربران و انحراف جامعه ساخته و پرداخته می‌شوند ـ به یکی از تهدیدات مهم رسانه‌ای در جوامع امروز تبدیل شده است. شناخت جامع این پدیده که به ویژه پس از انتخابات سال 2016 آمریکا موردتوجه جدی رسانه‌ها و پژوهشگران قرار گرفته، برای تشخیص و مقابله با آن ضروری است. فهم تفاوت‌های این مفهوم خاص و سایر مفاهیم مشابهی که در فضای زبانی مرتبط با خبر و خبررسانی به کار می‌رود، می‌تواند برای شناخت مناسب خبر جعلی به ما کمک کند. ازجمله قدیمی‌ترین واژه‌های این حوزه، «شایعه» است که در نگاه اول بسیار به مفهوم خبر جعلی نزدیک است. بنابراین در صورت ارائه‌ی تبیینی روشن از تفاوت این دو مفهوم، می‌توان معنای دقیق‌تری از «خبر جعلی» بیان نمود. برای دست‌یابی به این هدف مقاله، علاوه بر بررسی جامع منابع علمی موجود، با 17 نفر از متخصصان حرفه‌ای و دانشگاهی حوزه خبر و رسانه مصاحبه شد. سپس با تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با روش تحلیل مضمون، تفاوت این دو پدیده را ارائه دادیم. یافته‌های این پژوهش معلوم می‌کند که اولاً مهم‌ترین تفاوت شایعه و خبر جعلی مربوط به ظهور و بروز شایعه در جامعه‌ی شفاهی و ظهور بروز خبر جعلی در جامعه‌ی شبکه‌ای است. ثانیاً می‌توان خبر جعلی را در بستر جامعه‌ی شبکه‌ای در سه ویژگی «تولیدکنندگی»، «ماهیت محتوا» و «ویژگی‌های کاربران» متفاوت از شایعه دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Differences of “Fake News” And “Rumor” From The Perspective of Academic Documents, Scholars and Theoreticians of Journalism, News and Communications Sciences

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Azadi 1
  • Mohammad Hossein Saei 2
  • Hadi Alborzi Davati 3
1 MSc Student, Communications Science, Communications and Science Department, University of, Tehran, Iran (Corresponding Author)
2 IRIB, Communication of Faculty, Professor At University
3 Ph.D in Media Management,Azad University
چکیده [English]

The widespread dissemination of "fake news" on the social media as the news that deliberately deceives users, has been an important threat to today's interconnected societies. The full recognition of this phenomenon, which has attracted serious attention of media and researchers after the 2016 US election, is crucial for identifying and combating with it. Among all the methods and issues that can help us to understand the fake news, we can understand the differences in this particular concept and other similar concepts that are closely related to the notion of fake news; One of the oldest words in this area is the concept of "Rumor" that at first glance is very close to the concept of fake news; therefore, if a clear explanation of this differences is presented, in fact a more precise meaning of "fake news" can be revealed. In order to achieve this goal, in addition to studying the scientific documents, 17 experts of news and media were interviewed, then by analyzing the data using the thematic analysis, the differences between these two phenomena were presented in three themes "difference in production", "difference in content" and "difference in the audience".

کلیدواژه‌ها [English]

  • News
  • Fake News
  • Rumor
  • Social Media
  • Network Society

مراجع

1.آلپرت جی، دبلیو و لئو پستمن.(1947). روان‌شناسیشایعه، ترجمه ساعد دبستانی. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
2. زارعیان، داوود. (1386). شناختافکارعمومی، تهران: جهاد دانشگاهی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
3.سلطانی‌فر، محمد، مریم سلیمی و سیدغلامرضا فلسفی. (1396). «اخبار جعلی و مهارت‌های مقابله با آن». فصلنامهرسانه، 28(3): 43-69.
4.عابدی جعفری، حسن، محمدسعید تسلیمی، ابوالحسن فقیهی و محمد شیخ‌زاده. (1390). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی».فصلنامهاندیشهمدیریتراهبردی، 5 (2): 151-198.
5.مهدی‌زاده، سیدمحمد. (1396). نظریه‌هایرسانه: اندیشه‌هایرایجودیدگاه‌هایانتقـادی، تهران: همشهری.
6.نصر، صلاح. (1380). جنگروانی (کلامی)، ترجمه محمود حقیقت کاشانی. تهران: انتشارات سروش.
7.وندایـک، جـان. (1384). «قدرت و سیاسـت در جامعه شـبکه‌ای». ترجمه اسـماعیل یزدان‌پور. فصلنامهرسانه، (6): 121-161.

ب) منابع لاتین

    1. Allcott, H., & Gentzkow, M. (2017). Social media and fake news in the 2016 election. Journal of economic perspectives, 31(2), 211-36.
    2. Balmas, M. (2014). When fake news becomes real: Combined exposure to multiple news sources and political attitudes of inefficacy, alienation, and cynicism. Communication Research, 41(3), 430-454.
    3. Baumgartner, J., & Morris, J. S. (2006). The Daily Show effect: Candidate evaluations, efficacy, and American youth. American Politics Research, 34(3), 341-367.
    4. Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: Thematic analysis and code development. Sage.
    5. Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
    6. Cai, G., Wu, H., & Lv, R. (2014, August). Rumors detection in chinese via crowd responses. In Proceedings of the 2014 IEEE/ACM International Conference on Advances in Social Networks Analysis and Mining (pp. 912-917). IEEE Press.
    7. DiFonzo, N., & Bordia, P. (2007). Rumor, gossip and urban legends. Diogenes, 54(1), 19-35.
    8. Gottfried, Jeffrey. & Shearer, Elisa. (2016). News Use Across Social Media Platforms 2016. Pew Research Center. Published May 26, 2016. https://www.journalism.org/2016/05/26/news-use-across-social-media-platforms-2016/.
    9. Kemp, S. (2018). Digital in 2018: World’s internet users pass the 4 billion mark. We are social.
    10. Landreville, K. D., Holbert, R. L., & LaMarre, H. L. (2010). The influence of late-night TV comedy viewing on political talk: A moderated-mediation model. The International Journal of Press/Politics, 15(4), 482-498.
    11. Lee, F. L. (2014). The impact of online user-generated satire on young people’s political attitudes: Testing the moderating role of knowledge and discussion. Telematics and Informatics, 31(3), 397-409.
    12. Liang, G., He, W., Xu, C., Chen, L., & Zeng, J. (2015). Rumor identification in microblogging systems based on users’ behavior. IEEE Transactions on Computational Social Systems, 2(3), 99-108.
    13. Lopez, G. (2016). Pizzagate, the Fake News Conspiracy Theory that Led a Gunman to DC’s Comet Ping Pong, Explained. Vox, http://www.vox.com/policy-and politics/2016/12/5/13842258/pizzagate-comet-ping-pong-fake-news.
    14. Paul, C., & Matthews, M. (2016). The Russian “Firehose of Falsehood” Propaganda Model. RAND Corporation.
    15. Ritchie, H. (2016). Read all about it: The biggest fake news stories of 2016. Dostopno na: https://www.cnbc.com/2016/12/30/read-all-about-it-the-biggestfake-news-stories-of-2016.html (22. 2. 2018).
    16. Shu, K., Bernard, H. R., & Liu, H. (2019). Studying fake news via network analysis: detection and mitigation. In Emerging Research Challenges and Opportunities in Computational Social Network Analysis and Mining (pp. 43-65). Springer, Cham.
    17. Shu, K., Sliva, A., Wang, S., Tang, J., & Liu, H. (2017). Fake news detection on social media: A data mining perspective. ACM SIGKDD Explorations Newsletter, 19(1), 22-36.
    18. Silverman, C. (2016). Here Are 50 Of The Biggest Fake News Hits On Facebook From 2016. Retrieved from https://www.buzzfeed.com/craigsilverman/top-fakenews-of-2016.
    19. Torres, R., Gerhart, N., & Negahban, A. (2018, January). Combating Fake News: An Investigation of Information Verification Behaviors on Social Networking Sites. In Proceedings of the 51st Hawaii International Conference on System Sciences.
    20. Vosoughi, S. (2015). Automatic detection and verification of rumors on Twitter (Doctoral dissertation, Massachusetts Institute of Technology).
    21. Wakefield, Jane. (2016). Social media ‘outstrips TV’ as news source for young people. BBC News. Published 15 June 2016. https://www.bbc.com/news/uk-36528256.
مطالعات میان رشته ای ارتباطات و رسانه

دوره 2، شماره 3
بهار 1398
صفحه 11-36

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار