نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22034/jiscm.2021.299988.1253

چکیده

بازی، محمل یادگیری و انتقال فرهنگ است و بر همین اساس، می‌توان آن را نوعی رسانۀ‌ تعاملی برشمرد. بازی «دیوان» که در این پژوهش، موردمطالعه قرار گرفته، یکی از معدود بازی‌های رومیزی ایرانی است که توانسته با دنبال‌کردن روند یکی از مشهورترین بازی‌های دنیا یعنی «مافیا»، شخصیت‌های افسانه‌های ایرانی را با درون‌مایه‌ای جذاب، بازآفرینی کند. هدف پژوهش بررسی مزایا و معایب کاربرد شخصیت‌های افسانه‌های ایرانی و چگونگی بازآفرینی آنها در این بازی است. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و طی آن، داده‌های کتابخانه‌ای، گردآوری شده و ضمن مشاهده و مطالعۀ شخصیت‌ها در ادبیات عامه و افسانه‌های ایرانی، تحلیل صورت پذیرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهند افسانه‌های ایرانی، با وجود منقول‌بودن، قابلیت کاربردی‌سازی دارند. به‌علاوه، طراحان این بازی رومیزی، به پیشینۀ شخصیت‌های متنوع پیش‌اثر- یعنی افسانه‌های ایرانی که در فرایند بازآفرینی در بازی رومیزی به کار گرفته شده‌اند- تسلط علمی داشته و خود را تنها به یک پیش‌اثر که به بازۀ زمانی خاصی تعلق دارد، محدود نکرده‌اند. 15 شخصیت‌ متفاوت، از میان داستان‌های افسانه‌ای و عامیانه بیرون آمده و ضمن حفظ ماهیت اصلی خود، با پذیرفتن نقش‌هایی تازه براساس گیم‌پلی بازی دیوان، حیاتی‌ تازه در افکار و اذهان بازی‌کنندگان یافته‌اند‌ و یک استمرار معنایی را در قالب‌های مختلف فرهنگی رقم زده‌‌اند، به‌طوری‌که بازی رومیزی دیوان، به‌مثابه رسانه‌ای برای انتقال فرهنگ افسانه‌های ایرانی، قابل‌بازتعریف شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"Divan" Board Game; A Media to Transmit the Culture of Iranian Legends and Recreate Their Characters

نویسندگان [English]

  • Mohammad Khorasanizadeh 1
  • Maryam Jalali 2

1 Ph.D. Candidate in Comparative and Analytical History of Islamic Art, Faculty of Arts, Shahed University, Tehran, Iran. (Corresponding Authors)

2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Game is a means of learning and transmitting culture and accordingly, can be accounted as a kind of interactive media. "Diwaan", the game studied in this research, is one of the few Iranian board games that has been able to recreate the legendary Iranian characters with attractive themes by following the gameplay of one of the most famous games in the world, namely Mafia. The research goal is the analysis of the benefits and harms of using the characters of Iranian legends in Diwaan board game and the quality of recreating them in the game’s story. The method of this research is descriptive-analytical, during which the library data were collected, the characters in the Iranian folk literature and legends were observed and studied, and then the analysis was performed. The findings show that Iranian legends, despite being narrated, can be made applicable. In addition, the designers of this board game have completely mastered the background of various characters from the pre-effect -that is, Iranian legends used in the process of recreating the board game- and have not limited themselves to a single effect that belongs to a specific time period. 15 different characters have been extracted out of the legendary and folk stories and, while maintaining their main nature, gained a new life in the thoughts and minds of the players and presented a semantic continuity in different cultural forms by accepting new roles based on the gameplay of Diwaan in a way that the board game has been redefined as a media to transmit the culture of the Iranian legends.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Legends
  • Media
  • Character
  • Diwaan Board Games
- ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق محمود محمد طناحى، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
- احمدی، ستایش. رهبر، ایلناز. معین‌الدینی، محمد (1398). بررسی چگونگی بازنمایی شخصیت‌های اسطوره‌ای ایران در بازیِ "نجات قلعه" در گوشی هوشمند، مقالات پنجمین کنفرانس بین‌المللی بازی‌های رایانه‌ای، فرصت‌ها و چالش‌ها. دانشگاه اصفهان.
- اخوان ثالث، مهدی (1372). در حیاط کوچک پاییز در زندان، تهران: بزرگمهر.
- ارژنگی، کامران. مبارک، وحید (1394). تحلیل نماد زنِ جادو در شاهنامه بر مبنای روان‌شناسی یونگ. فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 3(4)، 114-100.
- اسکات، جفری (1393). فیلمنامهنویسی انیمیشن، ترجمه امیرمسعود علمداری و پریسا کاشانیان. تهران: هنر نو.
- اکبرلو، منوچهر (1384). اقتباس ادبی برای سینمای کودک و نوجوان، تهران: انتشارات بنیاد سینمای فارابی.
- آموزگار، ژاله (1391). تاریخ اساطیری ایران، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات سمت.
- باهمزی (1399). دفترچه راهنمای بازی دیوان، تهران: چاپ مستفیل.
- بتلهایم ، برونو (1381). افسون افسانه‌ها، ترجمه اختر شریعت‌زاده، تهران: هرمس.
- بذرافشان، لیلا، دلاوریان، هانیه (1394). اقتباس از کهن‌الگوها در شخصیت‌پردازی بازی‌های رایانه‌ای در ایران، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم انسانی، موسسه سفیران فرهنگی مبین.
- بساک، حسن. سید عصایی، فاطمه بیگم (1396). مقایسه وامق و عذرای ظهیر کرمانی با ازهر و مزهر حکیم نزاری قهستانی، فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی، 5(2)، 45-53.
- بصیریان، حسین و بصیریان، رضا. (۱۳۸۵)، «جنبه های پویانمایی اساطیر ». نشریه مطالعاتی و تحقیقاتی وسایل ارتباط جمعی. ش ۴ صص ۳۳-۵۰.
- بنی‌اسدی، زینب. صرفی، محمدرضا. آقاعباسی، یداله (1397). جنبه‌های پویانمایی اساطیر و افسانه‌های ایرانی، رساله دکتری، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
- پرنیان، موسی. بهمنی، شهرزاد (1391). بررسی و تحلیل نمادهای بخش اساطیری شاهنامه، متن شناسی ادب فارسی، 4(1)، 91-110.
- جلالی، مریم (1395). شاخص‌های اقتباس در ادبیات کودک و نوجوان، تهران: انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر.
- جلالی، مریم. گلکار، فائزه (1399). ظرفیت‌های روان‌شناختی افسانه‌های ایرانی برای نگارش فیلمنامه(مطالعه موردی: افسانه یوشت فریان)، مطالعات میان رشته‌ای ارتباطات و رسانه، 3(3)، 127-99.
- جمشیدی محمدحسین (1397). تبیین معناشناسی شناختی مفاهیم «راع» و «رعیت» بر مبنای حدیث نبوی و ارتباط آن با حقوق شهروندی، جستارهای زبانی، ۹(۱)، ۲۳۹-۲۷۶.
- حنیف، محمد (1389). قابلیت‌های نمایشی شاهنامه، چاپ دوم، تهران: سروش.
- خداداده، صوفیا. حسینی شکیب، فاطمه (1391). تیپ‌شناسی موجودات افسانه‌ای و اسطوره‌ای ایرانی با کاربرد استفاده در خلق شخصیت‌های انیمیشنی ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته تصویر متحرک، دانشکده سینما و تئاتر، دانشگاه هنر، تهران.
- دستغیب، عبدالعلی (1353). نقدآثار صادق چوبک، چاپ اول، تهران: انتشارات کانون تحقیقات اقتصادی و اجتماعی پازند.
- دلیر، نیره (1393). گفتمان رعیت و راعی در نظام اندرزنامه‌ای دورۀ اسلامی، جستارهای سیاسی معاصر، 5(13)، 62-82.
- دولتی، فاطمه (1399). مافیا یک بازی غیرمعمولی، رشد آموزش خانواده، 1(7)، 57-54.
- دهقان دهنوی، زهرا.، و جلالی پندری، یداله (1390). بررسی عنصر روایت در قصه حسین کرد شبستری، ادب پژوهی، 5(17)، 143-163.
- ذاکرشهرک، مینا (1381). افسانه‌ها و کارکردهای متفاوت افسانه‌ها در ایران و تأثیر آن بر کودکان، کتاب ماه کودک و نوجوان، تیر و مرداد، 57و58، 35-33.
- رامین نیا مریم. ابراهیمی ایور، محمد رضا (1397). از بازخوانی سنت تا بازآفرینی متن مدرن: گونه‌های اقتباس و تأثیرپذیری در نمایشنامه‌های رضا قاسمی، پژوهش‌های ادبی، ۱۵ (۶۱) :۳۹-۷۴.
- رحیمی، محبوبه (1396). اصطکاک اخلاقی در بازی تلگرامی گرگینه: یک خوانش انتقادی. مجله دیجیتالی سایبرپژوهی، سال دوم، 20خرداد96، 11-1.
- شوالیه، ژان. گربران، آلن (1378). فرهنگ نمادها ترجمه سودابه فضایلی، تهران: انتشارات جیحون.
- شورای کتاب کودک (1390). فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان، جلد سوم، تهران: فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان.
- صرفی، محمدرضا (۱۳۸۶). نماد پرندگان در مثنوی، پژوهش‌های ادبی، ۵ (۱۸)، 76-53.
- ضیایی، لاله. حسینی شکیب، فاطمه (1389). بازنمود افسانه‌های دیو و غول ایرانی در انیمیشن ایران و جهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته تصویر متحرک، دانشکده سینما و تئاتر، دانشگاه هنر، تهران.
- طاهری، قدرت‌اله (1389). منطق بازآفرینی روایت های کهن در شعر معاصر ایران، تاریخ ادبیات، 3(67)، 155-175.
- طاهری، محمد. رضایی، فریبا. آقاجانی، حمید (1392). بررسی و تحلیل کهن‌الگوی پیر فرزانه در رساله‌های سهروردی، پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهر گویا)، 7(1)، 134-105.
- غفوری، عاطفه (1397). بازگشت از مرگ در قصه‌های عامیانه ایرانی، فرهنگ و ادبیات عامه، ۶ (۲۴)، 18-1.
- فردوسی، ابوالقاسم (1389). شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، چاپ دوم، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
- فره‌وشی، بهرام (1381). فرهنگ زبان پهلوی، تهران: دانشگاه تهران.
- فولادوند، مرجان (1389). گزیده‌ای از حکایت شب چهارم و پنجم هزار و یک شب: ملک یونان و حکیم رویان، خردنامه همشهری، 56، 123-120.
- قبول، احسان. یاحقی، محمدجعفر (1388). شخصیت‌شناسی شغاد در شاهنامه، جستارهای ادبی، 164، 81-64.
- کاظمی، زهره. غروی، فریبا (1395). بررسی شخصیت‌پردازی‌های اسطوره‌ای انیمیشن رستم و بازی رایانه‌ای گرشاسپ و میزان اثرپذیری آن‌ها از منابع ایرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
- کافلین، کورتلند (1391). بنیان‌های نظریه مطالعه ادبیات عامیانه، ترجمه ابوالفضل حرّی، کتاب ماه ادبیات، 65، 39-27.
- کریمی‌نیا، محمدمهدی (1387). نقدی بر مرخصی سردفتران و دفتریاران بازرسی و امور مالی دفاتر اسناد رسمی، دادرسی، 68، 33-38.
- مجلسی، محمدباقر (1404ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الرفاء.
- محمدیان، راشد (1398). بررسی بازی‌های رومیزی فیزیکی و دیجیتالی در حوزه آموزش، رشد فناوری آموزشی، 36(6)، 7-4.
- مولایی، چنگیز (1388). دانشنامه زبان و ادب فارسی، ج 3، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- میرزاییان، پریوش. بنی‌طالبی، امین (1399). نمود شخصیت اصلی در داستان‌های کوتاه غلامحسین ساعدی(با تکیه بر ساخت‌گرایی تکوینی گلدمن)، جامعه شناسی هنر و ادبیات، 12(1)، 306-282.
- یونگ، کارل گوستاو (۱۳۶۸). چهار صورت مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، تهران: آستان قدس.
 
منابع انگلیسی:
- Bette, U. Kiernan, MFT. )2005(. The Uses of Fairy Tales in Psychotherapy - presented at Media in Transition International Conference. Available from: betteconsulting.com/wp-content/uploads/The-Uses-of-Fairy-Tales-in-Psychotherapy.pdf, Accessed August 21, 2020.
- Brathwaite, B. Schreiber, I. (2009). Challenges For Game Designers. Charles River Media.
- Engelstein, Geoffrey. (2020). Game Production- Prototyping and Producing Your Board Game. United Kingdom, Milton, CRC Press.
- Sanders, J. (2006). Adaptation and Appropriation. Londen and Newyork: Routledge.
- Yao, Erlin. (2008). A Theoretical Study of Mafia Games. Institute of Computing Technology, Chinese Academy of Sciences, 100190 Beijing, China. 1-18.
 
 
منابع الکترونیکی:
- URL1: farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24721 (access date: 1400/02/06).
- URL2: boardgamegeek.com/boardgame/286753/diwan (access date: 1399/11/28).
- URL3: bahamzi.com/1398/11/22/بازی-دیوان (access date: 1399/12/05).
- URL4: filimo.com/m/36180 (access date: 1400/01/14).
- URL5: salamattv.ir/program/97396 (access date: 1400/01/27).
- URL6: 1001.chapterone.ir/entryچون-شب-چهارم-برآمد (access date: 1400/01/28).
- URL7: icro.ir/index.aspx?pageid=39368&newsview=272754 (access date: 1400/01/28).