نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تهیه کنندگی تلویزیون دانشگاه صدا وسیما (نویسنده مسئول)

2 استادیار دانشکده تولید رادیو و تلویزیون، دانشگاه صداوسیما

چکیده

عصر حاضر را عصر تصویر جهان و فرهنگ حاکم بر آن را فرهنگ تصویری می­ نامند. بر همین اساس، رویکرد شناخت علمی و تحقیقات دانشگاهی پیرامون پدیده­ های مختلف، با حرکت به سمت پژوهش ­های بصری، در حال تغییر است. زیرا اطلاعات بصری، توصیف را آسان، جذاب، سریع و باورپذیرتر از متون مکتوب ساخته‌اند. هدف این پژوهش، بررسی نقش فیلم مستند در فرهنگ تصویری معاصر- نه صرفاً به مثابه یک رشتۀ هنری- بلکه به‌ منزلۀ روش پژوهش­ بصری در پیوند با برخی رشته­ های علمی در مرحلۀ انجام و انتشار نتایج این پژوهش ­هاست. این پژوهش، کیفی است و با روش مرسوم مطالعات اسنادی کتابخانه­ ای، به توصیف و تحلیل مجموعه­ای از اسناد علمی پژوهشی می­ پردازد که شامل اطلاعاتی دربارۀ پدیده‌ها و موضوعاتی است که قصد مطالعۀ آنها وجود دارد. این مقاله نشان می­دهد چرا و چگونه می­توان از فیلم مستند برای انجام و انتشار پژوهش­ های بصری پیرامون موضوعات مختلف از جمله تاریخ­ نگاری، انسان­ شناسی، طبیعت­ شناسی و به­طور کلی، جهان ­شناسی بصری استفاده کرد. همچنین ضرورت درک و پذیرش فیلم مستند به­ مثابه روش پژوهش بصری از سوی جامعۀ علمی، پژوهشگران و فیلم‌ سازان مستند را یادآور می­شود؛ زیرا اگر نقش و اهمیت فیلم مستند در ارتباط با فعالیت­ های پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی، درک و نتایج آن تبیین ­شود، در آن صورت می­توان برای دوران جدیدی از فعالیت ­های پژوهشی و فیلم ­سازی مستند برنامه ­ریزی کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Documentary Film As a Visual Research Method

نویسندگان [English]

  • bagher azizpour 1
  • Mohammadsadegh Morakabi 2

1 M.A in Television Production, IRIB University (Corresponding Author)

2 Assistant Professor, Faculty of Radio and Television Production, University IRIB

چکیده [English]

The present era envisages the glob’s image in which the visual culture is the dominant trend. Hence, the scientific approach of cognition and academic research about various subjects is changing by moving towards visual research methodologies. This is because visual data makes description faster, more attractive, and believable rather than plain text. The present research is trying to survey the role of the documentary film on temporary visual culture - not exclusively as an art discipline - but as a visual research method in joint with some scientific disciplines that are already in process and its outcomes will be published. This research is qualitative and applies the customary method of studying library documents while giving a descriptive analysis of scientific documents. These will include the information about the phenomena and the subjects that this research is opted to study. This article declares how and why we can use documentary film to do visual research on subjects such as Anthropology, Historiography, Naturalism, and generally the Worldview. This also reminds us of the necessity of documentary film as a tool of research approved and accepted by the scientific community, researchers, and filmmakers. This will lead to explaining the importance and role of documentary film in social, cultural, and research activities. Consequently, a new era of research activities can be planned with the documentary film.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Documentary Film
  • Research Method
  • Visual Research
  • Visual Culture
-احمدی، محمدحسن (1383). «بصری شدن ساختار فرهنگی جوامع». کتاب ماه هنر. 82-78
-ارجمند، مهدی (1370). «انتقال بصری اندیشه و راز». هنر و معماری فارابی. 11-4.
-ارجمند، مهدی (1373). «ادراک واقعیت در فیلم». فصلنامۀ هنر. 274-263.
-ارجمند، مهدی (1375). «پدیدارشناسی واقعیت در سینما». نقد سینما. 57-48.
-اسپنسر، استفان (1395). روش‌های پژوهش تصویری در علوم اجتماعی (بینش‌های آگاهی‌بخش). (مترجم: نعمت­الله افضلی­قلیچ). تهران: مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما.
-امامی، همایون (1378). «سوی‌مندی ملی و جهانی در سینمای مستند». فصلنامۀ هنر (42). 207-204.
-امیری، فتح­الله؛ و ضابطی­جهرمی، احمد (1389). «بررسی نقش فناوری نوین رسانه‌ای در تولید فیلم‌های مستند با موضوع حیات وحش». فصلنامۀ رادیو و تلویزیون. 163-136.
-اِی دَندیس، دانیس (1367). «دانش بصری». هنر ومعماری: هنر. 191-174.
-بصیری، مریم (1389). «بازتاب واقعیت در سینما حقیقت». کتاب ماه هنر. 94-86.
      -تهامی­نژاد، محمد (1383). «انسان‌شناسی بصری در سینمای مستند ایران، عامل شناخت یا موضوع شناخت». کتاب ماه هنر. 42-34.
     -تهامی­نژاد، محمد (1392). «تاریخ، سند، سینما». فصلنامۀ میان رشته‌ای گفتگو. 86-71.
     -خاشعی، رضا (1392). «انسان‌شناسی تصویری؛ تفکر مردم‌شناختی مبتنی بر سکانس». رادیو تلویزیون. 156-125.
-خاشعی، رضا (1394). «از مردم‌شناسی تا انسان‌شناسی تصویری». فرهنگ مردم ایران. 47-11.
-دانشگران، ناهید (1385). «فلاهرتی و سینمای مستند». کتاب ماه هنر. 52-44.
-راودراد، ا. م (1389). «نقش تصویر در روایت مسائل اجتماعی ایران: گزارش یک تجربه». بررسی مسائل اجتماعی ایران. 41-21.
-رضوی، مهسا (1387). «فیلم به مثابه اندیشه: بازنمایی اندیشه‌های اگزیستانسیالیستی در سینمای مدرن». فصلنامۀ هنر. 341-312.
-روانجو، مجید (1386). «مقدمه‌ای بر فیلم مستند». نقد سینما. 43-42.
-سهرابی، بابک؛ و خلیلی جعفرآباد، احمد؛ رودی، امیر (1396). «کشف ویژگی‌های حوزه‌های تحقیقاتی نوظهور با استفاده از روش فراترکیب». فصلنامۀ سیاست علم و فناوری. 30-15.
-سید ابوالقاسمی، مهیار (1382). «علف». علوم اجتماعی: نامۀ انسان‌شناسی. 230-227.
-شادرخ، سارا (1385). «نقش هنرمند در ارتقای سطح سواد بصری جامعه». کتاب ماه هنر. 102-94.
-شهبا، محمد (1370). «ژان روش و سینمای مستند». فصلنامۀ سینمایی فارابی. 59-22.
-صادقی فسایی، سهیلا؛ و عرفان‌منش، ایمان (1394). «مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی». راهبرد فرهنگ. 91-61.
    -صالحی، سودابه (1394). «روش‌شناسی‌های تحقیق بصری: خوانش تصویر». فصلنامۀ نقد کتاب هنر. 266-251.
-صدیقی، بهرنگ (1393). «مستند جامعه‌شناختی، رسانۀ مردمان». مجموعه ﻣﻘﺎﻻت همایش ﻧﻤﻮد زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه در سینمای مستند. تهران: انجمن مستندسازان سینمای ایران. 56-42.
-صرامی، عارفه؛ و فهیمی‌فر، اصغر (1397). «تصویر، ایماژ (پی انگاره) و ادراک بصری». نشریۀ هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی. 12-5.
-ضابطی جهرمی، احمد (1375). «فیلم مستند انسانی ترین نوع فیلم است». فصلنامۀ سینمایی فارابی. 125-110.
-ضابطی جهرمی، احمد (1387). سی سال سینما. تهران: نشر نی.
-ضابطی جهرمی، احمد (1393). «سینما و تاریخ‌نگاری: گفتمان «گونۀ فیلم تاریخی». نامۀ هنرهای نمایشی و موسیقی. 45-31.
-ضابطی جهرمی، احمد (1394). «تاریخ‌نگاری تصویری: گفتمان «فیلم گردآوری» از مواد مستند آرشیوی». فصلنامۀ رادیو تلویزیون. 33-9.
-ضابطی جهرمی، احمد (1395). پژوهش‌ها و اندیشه‌های سینمایی. تهران: نشر رونق.
-ضابطی جهرمی، احمد (1397). فیلم مستند دورگه: (فیلم‌های هیبرید). تهران: نشر رونق.
-فِرو، مارک (1397). سینما و تاریخ. تهران: علمی و فرهنگی.
-فکوهی، ناصر (1382). «ژان روش؛ انسان‌شناس، فیلم‌ساز». علوم اجتماعی: نامۀ انسان‌شناسی. 276-273.
-فکوهی، ناصر (1383). «کاربرد فیلم اتنوگرافیک در پژوهش‌های انسان‌شناسی». کتاب ماه هنر. 27-24.
-فکوهی، ناصر (1387). درآمدی بر انسان‌شناسی تصویری و فیلم اتنوگرافیک. تهران: نشر نی.
-قبایی، مهسا (1389). «کیفیات بصری و زبان تصویر». فصلنامۀ هنر. 37-32.
-کیلبرن، ریچارد؛ و آیزود، جان (1385). مقدمه‌ای بر مستند تلویزیونی مواجهه با واقعیت. (مترجم: محمد تهامی­نژاد). تهران: ادارۀ کل پژوهش‌های سیما.
-گراس، لری (1395). «شیوه‌های ارتباط و احراز توانش نمادین». رسانه‌ها و نمادها (توسط دیوید اولسون). (مترجم: محبوبه مهاجر). تهران: سروش. 125-93.
-لیستر، مارتین؛ و دوی، جان؛ گیدینگز، ست؛ گرنت، لین؛ کلی، کایرن (1387). «فناوری جدید و فرهنگ بصری». رادیو تلویزیون. 87-73.
-مالکی، یاشار (1367). «سینما، هنر و واقعیت». چیستا. 332-327.
-ملک افضلی، فاطمه (1387). «فرهنگ تصویری». پیک نور. 81-72.
-منتظری، شیوا؛ و ضابطی جهرمی، احمد (1388). «بررسی و مقایسۀ فیلم‌های مستند مردم‌نگار (اتنوگرافیک) پیرامون ایران با مطالعۀ موردی فیلم‌های «علف»، «قوم باد»، «شقایق سوزان»، «بلوط» و «تاراز». فصلنامۀ رادیو تلویزیون. 28-1.
-منصور، مهتاب (1374). «مصاحبه با ژان روش». نقد سینما. 162-159.
-میراحسان، میراحمد (1385). «پرسش‌هایی دربارۀ سینمای مستند ایران». فصلنامۀ سینمایی فارابی. 26-9.
-میرزائی، خلیل (1388). پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه‌نویسی. جلد دوم. تهران: جامعه‌شناسان.
-نامور مطلق، بهمن (1388). «درآمدی بر تصویرشناسی معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات تطبیقی». مطالعات ادبیات تطبیقی. 138-119.
-والکر، جان آلبرت؛ و چاپلین، سارا (1385). فرهنگ تصویری (مبانی و مفاهیم). (مترجم: حمید گرشاسبی و سعید خاموش). تهران: ادارۀ کل پژوهش‌های سیما.
-ورث، سال (1395). «موارد استفاده از فیلم در آموزش و ارتباط». رسانه‌ها و نمادها (توسط دیوید اولسون). (مترجم: محبوبه مهاجر). تهران: سروش. 399-368.
-هایدر، کارل­جی (1385). فیلم مردم‌نگار. (مترجم: مهرداد. عربستانی و حمیدرضا قربانی) تهران: نشر افکار.
-هایدگر، مارتین (1379). «عصر تصویر جهان». فصلنامۀ فلسفۀ دانشگاه تهران. 156-139.
-همراز، ویدا (1390). «بازشناسی نقش فیلم مستند در آموزش تاریخ». مطالعات میان رشته‌ای در رسانه و فرهنگ. 158-147.
 
¾    Banerjee, Adity., & Bute, Swati. (2016). "Integrating visual research for a better understanding of media content". Communication Today, 108-116.
¾    Catalin, Brylla & Mette, Kramer. (2018). "Introduction: Intersecting Cognitive Theory and Documentary Film". In Brylla. Catalin, & Kramer. Mette, Cognitive Theory and Documentary Film (pp. 1-17). Cham: Palgrave Macmillan.
¾    Friend, Jennifer & Caruthers, Loyce. (2016, May). "Documentary Film: The Next Step in Qualitative Research to Illuminate Issues of Social Justice in Urban Education". International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 15(6), 33-47.
¾    Glesne, Corrine. (2010). Becoming qualitative researchers: An introduction . Boston: MA: Pearson.
¾    Haines, Gina & Klopper, Christopher. (2015). "Using Documentary Film for Authentic Representation of Phenomenological Research". Journal of Social Science Studies, 250-263.
¾    Heath, Christian., Hindmarsh, Jon & Luff, Paul. (2010). Video in Qualitative Research. London: Sage.
¾    Heider, Karl G. (2006). Ethnographic film. Texas: University of Texas Press.
¾    John, Collier, Jr and Malcolm , Collier. (1986). Visual Anthropology Photography as a Research Method. Albuquerque: University of New Mexico Press.
¾    MacDougall, David. (2011). "Anthropological Filmmaking: An Empirical Art". In Eric. Margolis, & Luc. Pauwels, The Sage Handbook of Visual Research Methods (pp. 99-113). London: Sage Publications.
¾    Moura, Marlene. Almeida, Pedro & Geerts, David. (2016). "A Video is Worth a Million Words? Comparing a Documentary with a Scientific Paper to Communicate Design Research". Procedia Computer Science , 747-754.
¾    Petrarca, Diana M & Hughes, Janette M. (2014). "Mobilizing knowledge via documentary filmmaking— is the academy ready?" McGill Journal of Education, 561-582.
¾    Walker, Erica B & Boyer, D Matthew. (2018). "Research as Storytelling: The Use of Video for Mixed Methods Research". Video Journal of Education and Pedagogy, 1-12.